Tien vragen aan Koen Mensink

Koen Mensink is sinds 2017 uitvaartverzorger bij Jurgen Theunissen Uitvaartzorg, een bedrijf dat vooral in Gelderland en Noord-Brabant uitvaarten organiseert. Daarvoor werkte hij – sinds 2009 – als drager en uitvaartassistent bij Ferentes, als bijbaan naast zijn studie.

Kun je je herinneren wanneer je voor het eerst met de dood in aanraking kwam? Hoe ging dat?

“De eerste keer was bij het overlijden van mijn opa Lei, mijn opa van mijn moeders kant, na een ernstig auto-ongeluk en een daaropvolgend verblijf in het ziekenhuis. Ik was toen bijna zes jaar. Vanwege de ernst van zijn verwondingen, hebben mijn ouders ervoor gekozen mij en mijn jongere zusje niet mee te nemen naar het ziekenhuis. Ook bij de uitvaartdienst en de begrafenis in het dorp zijn we niet aanwezig geweest; ze vonden ons te jong. Daardoor was opa Lei ineens weg, zonder dat ik afscheid heb kunnen nemen. Ik vind dat wel jammer. Wel kan ik me herinneren videobeelden gezien te hebben; deze zijn gemaakt omdat mijn oma ten tijde van de begrafenis nog steeds in het ziekenhuis lag, als gevolg van hetzelfde ongeluk, en dus ook niet bij de begrafenis kon zijn.”

Welke muziek moet er op je uitvaart klinken?

“Een lastige vraag, omdat er veel muziek is waar ik van houd. Ik zou het fijn vinden als er tijdens de ontvangst van de gasten en het samenzijn na de ceremonie in ieder geval wat goede jazz klinkt. Misschien na de ceremonie zelfs live, door een trio of kwartet. Een pianist, bassist en saxofonist of trompettist, eventueel aangevuld met een zangeres; heerlijk!
Tijdens de ceremonie kunnen zij wellicht ook een rol spelen. Muziekstukken als My Funny Valentine en Summertime vind ik bijvoorbeeld fantastisch. Of Générique, door Miles Davis; een mooi lied, dat ook bij het afscheid van een van mijn ooms, oom Jan, klonk. Verder vind ik My Way in de uitvoering van Herman Brood erg krachtig en kan Somewhere Over The Rainbow in de uitvoering van Israel ‘IZ’ Kamakawiwoʻole met zijn ukelele juist voor wat lucht zorgen.
Tot slot vind ik het belangrijk om dit ook niet helemaal dicht te timmeren; tijdens de ceremonie nemen mijn naasten afscheid en ik denk dat het voor hen belangrijk kan zijn om muziek te luisteren waar zij steun aan hebben. Dat is ook iets dat ik tijdens het bespreken van een uitvaart altijd benoem; kies als nabestaande ook muziek uit die troostend voor jezelf is.”

Hoop je op reïncarnatie? Zo ja, als wie of wat wil je terugkeren?

“Nee, eigenlijk niet. Al sinds mijn vijftiende heb ik regelmatig geworsteld met het existentiële vraagstuk; wat doen we hier op aarde, wat is de zin van het leven en wat zijn de consequenties van de keuzes die we hier maken voor het grotere geheel. Vragen die in een puberbrein naar boven kwamen op het moment dat er belangrijke keuzes gemaakt moesten worden op het gebied van vakkenpakketten en daaraan gekoppeld het verdere loopbaanperspectief. Vragen zonder pasklare antwoorden, waardoor ik moeite had met het maken van een keuze. In de jaren daarna zijn die vragen wat naar de achtergrond verdwenen, maar helemaal weggegaan zijn ze nooit. Hoewel ik het over het algemeen prima naar mijn zin heb en ik – in tegenstelling tot wat mijn geschrokken ouders in eerste instantie dachten toen ik ze over mijn worsteling vertelde – nooit suïcidaal ben geweest, zie ik er ook niet tegenop om te sterven. Het is wat dat betreft wellicht zoals Robbie Williams zingt in het lied ‘Feel’: “I don’t wanna die but I ain’t keen on living either”. Eindeloos blijven reïncarneren is wat mij betreft dan ook geen hoopvol perspectief.”

Wat moet er op je grafsteen staan?

“Op dit moment neig ik ernaar te kiezen voor een begrafenis op een natuurbegraafplaats; dat zou betekenen dat er geen grafsteen komt, maar slechts een tijdelijke markering in de vorm van een boomschijf. Wat hierop zou moeten komen te staan, is wat mij betreft volledig aan mijn nabestaanden. Overigens volg ik met belangstelling de ontwikkeling van nieuwe lijkbezorgingsmogelijkheden. Vooral de mogelijkheid tot composteren, een alternatief dat in Nederland voorlopige nog niet toegepast gaat worden, vind ik een interessante ontwikkeling. Ik las dat de Gezondheidsraad aanvullend onderzoek nodig acht, voordat er een advies hierover uitgebracht gaat worden, en ben erg benieuwd hoe zich dat in de toekomst ontwikkelt.”

Het is wat dat betreft wellicht zoals Robbie Williams zingt in het lied ‘Feel’: “I don’t wanna die but I ain’t keen on living either”. Eindeloos blijven reïncarneren is wat mij betreft dan ook geen hoopvol perspectief.”

Zijn voorouders belangrijk voor je? Zo nee, waarom niet? Zo ja, waarom?

“Voorouders zijn voor mij niet belangrijk. In zekere zin hebben zij bijgedragen aan de context van het leven op dit moment, maar tegelijkertijd is dat denk ik ook iets van het collectief. Mijn ouders en grootouders (overgrootouders heb ik nooit gekend), hebben op een directe en herleidbare manier bijgedragen aan wie ik als individu ben, hoe ik tegen bepaalde zaken aankijk en aan hen heb ik actieve herinneringen. Ze hebben me duidelijk gevormd. Hoewel zij natuurlijk ook weer gevormd zijn door hun (groot)ouders en die weer door die van hen etc., is de invloed van mijn voorouders, in ieder geval voor mijn gevoel, een stuk abstracter. Omdat ik hen natuurlijk ook niet persoonlijk gekend heb, voor ik daar ook geen verbondenheid mee. Wellicht is het een kwestie van ‘onbekend maakt onbemind’.”

Hoe wil je herinnerd worden? Noem een paar steekwoorden.

“Ik zou herinnerd willen worden als een warm, betrouwbaar en loyaal mens. Ik streef ernaar het goede te doen en mag graag denken dat ik een prima functionerend moreel kompas heb. Ik heb geen grote toekomstdromen, ultieme passies om na te jagen en ook geen hoge doelstellingen voor mezelf gesteld. Wel hoop ik dat mijn familie en vrienden met een goed gevoel terugkijken op het contact en met een glimlach terugdenken aan de mooie momenten samen en aan mijn kleine en minder kleine eigenaardigheden. Daarnaast hoop ik, binnen en buiten mijn werk als uitvaartverzorger, wat positiefs toe te voegen aan de levens van degenen die mijn pad kruisen.”

Zou je in je slaap willen sterven? Waarom wel of niet?

“Wat mij betreft hangt dat af van de situatie. Als ik bijvoorbeeld in relatief goede doen uit het niets een hartstilstand zou krijgen in mijn slaap, dan zou mijn antwoord ‘nee’ zijn. Het overlijden komt dan als een donderslag bij heldere hemel en er is geen gelegenheid geweest afscheid te nemen voor en van degenen die je lief zijn. Daarnaast lijkt het me een bijzonder nare ervaring voor een eventuele partner, om bij het ontwaken te ontdekken dat degene naast je overleden is.
Wanneer ik juist in de laatste fase van een terminale ziekte zou zitten en ik zou dan op zeker moment in mijn slaap overlijden, dan is het wat mij betreft een ander verhaal. Wellicht is dat dan zo slecht nog niet. Het is echter niet zo dat ik er in dat geval een voorkeur voor zou hebben; vooralsnog ben ik niet bang om te sterven en zou ik dat moment ook best wakker tegemoet willen treden.”

Wat denk je dat ‘kwaliteit van leven’ voor jou betekent als je in de laatste levensfase bent?

“Ik denk dat kwaliteit van leven voor mij een zekere mate van vrijheid en autonomie inhoudt. Deels gaat dat over fysieke autonomie; de mogelijkheid jezelf te verplaatsen, alledaagse handelingen tot op zekere hoogte zelfstandig uit te voeren en een zekere mate van energie. Daarnaast is het wat mij betreft ook mentaal nog stevig in je schoenen te staan, met goed functionerende cognitieve functies. Kunnen lezen en schrijven, rekenen, logisch redeneren, een gevoel van tijd bezitten en een goed werkend korte- en langetermijngeheugen. Uit het voorgaande volgt wat mij betreft ook de mogelijkheid tot betekenisvolle interactie met anderen. Als dat allemaal niet meer of slechts in beperkte mate mogelijk is, dan leidt dat voor mijn gevoel per definitie tot een minder goede kwaliteit van leven.”

Kun je je voorstellen dat stoppen met eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen een keuze van jou zou zijn als je ernstig ziek en verzwakt bent?

“Dat kan ik me zeker voorstellen; ik denk dat je lichaam in een dergelijke situatie ook al langzaam gaat afsluiten en vermoed dat er een moment komt dat je ook minder behoefte hebt aan eten en drinken. Ik heb dat recent gezien bij mijn oma; zij ging mentaal en fysiek steeds verder achteruit en in de laatste levensfase at ze steeds minder; de behoefte was er simpelweg niet meer. Als je weet dat het einde nabij is en de behoefte aan eten en drinken neemt af, dan is dat denk ik een mooi natuurlijk proces. Door stug door te gaan met eten en drinken kun je het wellicht juist verstoren. Andersom, wanneer ik nog wel degelijk de behoefte zou voelen te eten en te drinken, dan weet ik niet of ik ervoor zou kiezen een poging te wagen een spoediger levenseinde af te dwingen door op wilskracht de inname van voedsel en vocht te stoppen.”

Heb je iets geregeld voor het einde? (bv uitvaart, testament, digitale nalatenschap, etc.)

“Ik heb minder geregeld dan je wellicht van een uitvaartverzorger mag verwachten; van de andere kant heb ik ook wel het één en ander aan uitvaartwensen en praktische handreikingen opgeschreven in Mijn WensenGids van Jurgen Theunissen Uitvaartzorg en weet mijn vriendin waar ze die kan vinden. Ik heb een adressenlijst die volgens mij heel aardig up-to-date is en daarnaast een helder overzicht van al mijn verzekeringen, abonnementen etc. Een testament heb ik op dit moment niet en tot voor kort vond ik dat voor mijn situatie ook niet per sé nodig. Ik ben lang vrijgezel geweest en heb geen kinderen; de reguliere regels voor vererving waren dan ook prima wat mij betreft. Maar tijden veranderen en wellicht wordt het toch eens tijd hier wat serieuzer bij stil te staan, al dan niet in combinatie met een levenstestament.”

N.B.

Wil jij het één en ander vastleggen rondom de laatste levensfase? Kijk dan bijvoorbeeld op exit.nl. Daar is onder meer een euthanasieverklaring, niet-reanimatieverklaring of wensverklaring laatste levensfase (gratis) in te vullen. Of koop Zo denk ik erover, een notitieboekje en zorgverklaring inéén.